Τρίτη 17 Νοεμβρίου 2015

(λέγε) Πόσο χρονών είσαι (ρε)

Ακολουθεί ένα κείμενο επιχειρηματολογίας, στο γνωστό διδακτικό τόνο που μας χαρακτηρίζει, για το πόσο απαράδεκτο είναι να ρωτάς κάποιον πόσο χρονών είναι.
Η φαινομενικά αθώα αυτή ερώτηση, που ακούγεται αθώα λόγω της φυσικοποιημένης βίας που ασκεί, είναι αντίστοιχη της ερώτησης “είσαι αγόρι ή κορίτσι”, “είσαι πούστης;”, “τί ρόλο έχεις στο κρεβάτι;” “τα καταπίνεις;” ή “πόσο την έχεις;”. Κι αυτό διότι, όπως όλες οι παραπάνω ερωτήσεις, έτσι και αυτή, δεν είναι μόνο μια πολύ προσωπική ερώτηση, αλλά είναι βαθιά κανονιστική και κρύβει τη βία της υποχρεωτικής συμπόρευσης με κοινωνικά προ-καθορισμένα πρότυπα που μάλιστα είναι αδύνατο να πραγματωθούν πλήρως από κάποιον, αφού ο ρόλος τους είναι ακριβώς να μην είναι πραγματοποιήσιμα.

Λέμε λοιπόν ότι η ερώτηση “πόσο χρονών είσαι” ενεργοποιεί όλο το agisim.

  • Ageism: ηλικιακή διάκριση, ή διάκριση με βάση την ηλικία. Στρέφεται βασικά εναντίον των νέων και των ηλικιωμένων, αλλά στην πραγματικότητα εναντίον όλων, αφού κάθε ηλικία  επενδύεται με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της εμφάνιση και της συμπεριφοράς, που είναι αρκετά παγιωμένα και σταθερά έστω κι αν φυσικά διαφοροποιούνται ανά φύλο, φυλή, τάξη, κοινωνική ομάδα κτλ., αφού είναι μια ακόμα κοινωνική προκατάληψη. Η στερεοτυπική επένδυση σημαινόμενων σε κάθε ηλικία γίνεται στη βάση κάποιου προτύπου που αν το πετύχεις ποτέ γράψε μου. Έτσι το να είσαι 26 ή 65 ή 40 ή 7, σημαίνει κάτι για το πως θα έπρεπε να δείχνεις και πως να φέρεσαι, τι να έχεις καταφέρει, που να συχνάζεις, τι να σου αρέσει, πως περίπου να ζεις, πως να μιλάς, με ποιον να γαμιέσαι, αν γαμιέσαι, κοκ. Έτσι μεγάλος = ώριμος, σοφός, ανεξάρτητος, κατασταλαγμένος, για σπίτι όχι για πάρτι, για διακοπές σε δωμάτιο, για λίγο σεξ, με προβλήματα υγείας, αργός, κουράζεται εύκολα, δε θέλει φασαρίες, κοκ. Μικρός = ανώριμος, ατσούμπαλος, εξαρτημένος, χαζούλης, ακούραστος στο σεξ, πολύ υγεία, για πάρτι όχι για σπίτι, διακοπές σε κάμπιμγκ, με φίλους πιτσιρικάδες, χωρίς διαμορφωμένη προσωπικότητα ακόμη, κοκ. Τώρα για το από πότε και πέρα είσαι μεγάλος και μέχρι πότε είσαι μικρός, δεν υπάρχει συναίνεση, αφού κι αυτό το μη υπαρκτό όριο αποτελεί μέρος της κατασκευής του φαντασιακού προτύπου που λέγαμε παραπάνω. 


Η ερώτηση λοιπόν αυτή αποτελεί το αποτέλεσμα όπως επίσης και την έναρξη σκέψεων και δράσεων διάκρισης με βάση την ηλικία. Με άλλα λόγια η ερώτηση “πόσον χρονών είσαι” έρχεται ως επακόλουθο μιας διαδικασίας προεκτίμησης της ηλικίας κάποιου και κάθε απάντηση θα δημιουργήσει νέες συνδηλώσεις, όλες εκ των οποίων στερεοτυπικά κατασκευασμένες και κανονιστικές. Για να γίνει πιο κατανοητό αυτό, θα λέγαμε ότι η ερώτηση έρχεται μετά από μια σειρά σκέψεων όπως: πόσο να είναι αυτός; μικρός/μεγάλος φαίνεται, μπορεί να μεγαλοδείχνει, έχει άσπρα μαλλιά, δεν έχει ρυτίδες, έχει παιδί, φέρεται σαν δεκαοχτάχρονος, μιλάει σαν εξηντάχρονος, κτλ, σκέψεις που προσπαθούν να εκτιμήσουν την ηλικία στη βάση πιθανοκρατικών συλλογισμών που βασίζονται στις πεποιθήσεις για το πως δείχνει/φέρεται κάποιος σε κάποια ηλικία.

Επιπροσθέτως, στο άκουσμα της ηλικίας θα ενεργοποιηθούν νέες κανονικοποιητικές σκέψεις: δε σου φαίνεται, μικροδείχνεις, νόμιζα ότι είσαι μεγαλύτερος, μα πότε πρόλαβες να τα κάνεις όλα αυτά; κτλ. Η έκπληξη ή η μη έκπληξη είναι επίσης αποτέλεσμα της στερεοτυπικής αντίληψης για το πως πρέπει να μοιάζει και πως να φέρεται κάποιος σε κάποια δεδομένη ηλικία, είναι δηλαδή η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος που δημιούργησε την απορία σε σχέση με την ηλικία και άρα την αρχική ερώτηση. Οι μη φωναχτές σκέψεις μάλιστα που θα γίνουν μετά από την απάντηση θα ενεργοποιήσουν άλλου είδους στερεοτυπικές συνεπαγωγές που συνοδεύουν την κάθε ηλικία: θα έχει σίγουρα ζάχαρο, σιγά μην είναι δικά του τα δόντια, τόσο πιτσιρικάς μόνο βλακείες θα λέει, τι να πεις με αυτό το πιτσιρίκι;

Ποιο είναι το πρόβλημα λοιπόν με το να πεις την ηλικία σου σε κάποιον; Καταρχήν να πούμε πως όποτε κι αν πεις την ηλικία σου σε κάποιον τότε η ηλικία σου θα είναι γνωστή και θα παρακολουθείται, δηλαδή δε θα μπορείς να την κρύψεις πια. Έτσι, είναι εύκολο να το λες όταν είσαι 28 ή 34, αλλά μετά κάποιοι θα ξέρουν ότι, για παράδειγμα, στους ολυμπιακούς του 2004 εσύ ήσουν 34 κι άρα τώρα θα είσαι περίπου 46. Οπότε δε λέμε ποτέ την ηλικία μας, ποτέ όμως.

Γιατί; Γιατί όπως είπαμε κουραστικά επαναλαμβανόμενοι παραπάνω, το πρόβλημα είναι ότι ενεργοποιεί όλο το ageism που υπάρχει (κι αυτό δεν το αμφισβητούμε) κι άρα έχει όλα τα προβλήματα του να προϋποθέτει κάποιος κάτι για κάποιον άλλον αποδίδοντάς του ιδιότητες, χαρακτηριστικά, κτλ., στη βάση των στερεοτύπων του, χαρακτηριστικά που το πιο πιθανό είναι να μην τα έχει ο άλλος και να πρέπει να απολογηθεί γι’ αυτό. Για παράδειγμα, αν κάποιο γκομενάκι ρωτήσει “ωραίος αυτός, πόσο χρονών είναι;” και ακούσει 46, πρώτα θα κάνει upload όλο το στερεότυπο και μετά θα αποφασίσει αν θα τον φλερτάρει ή όχι, και πια δε θα αποφασίσει στη βάση της πραγματικότητας που βλέπει αλλά στη βάση των προ-αντιλήψεών του για τη συγκεκριμένη ηλικία. Έτσι, μπορεί να σκεφτεί: καλά αυτός είναι με το ένα πόδι στον τάφο, τι θα πω στους φίλους μου ότι τα ‘χω με έναν σαρανταεξάχρονο; ή καλή φάση, θα έχει δικό του σπίτι και λεφτά, ή καλά αυτός θα γαμάει πολύ ωραία. Φυσικά, το πιο πιθανό είναι να μην ισχύει τίποτα από αυτά, εκτός από τα φοβικά τύπου: μπορώ να δω τον εαυτό μου με έναν τόσο μεγάλο, είναι αυτό κάτι που γίνεται; Κάτι αντίστοιχο ισχύει φυσικά κι από την αντίστροφη, όταν θα ρωτήσεις πόσο χρονών είναι κάποιος και σου πουν ότι είναι 23 και θα σκεφτείς ότι μάλλον θα είναι φοιτητής, θα είναι όλη μέρα στο fb δεν θα έχει δει ποτέ του όπερα, θα είναι party animal, θα μιλάει με λολ και λάικ, κοκ.

Η ηλικία λοιπόν είναι ένας αριθμός, που ενεργοποιεί όλα τα σημαινόμενα για την εμφάνιση και τη συμπεριφορά κάποιου σε αυτή την ηλικία, μπλοκάροντας την πραγματικότητα της ηλικίας και της συμπεριφοράς κάποιου και με έναν τρόπο εγκαλώντας τον να επιτελέσει την αριθμητική του ηλικία ή να απολογηθεί που δεν το κάνει. Όπως μάλιστα συμβαίνει σε όλα τα παραδείγματα κοινωνικών διακρίσεων, όπως διακρίσεων με βάση τη φυλή (ρατσισμός), το φύλο, το σώμα, την τάξη, την τυπική μόρφωση, κτλ., αυτά τα σημαινόμενα δεν μπορούν να παρακαμφθούν ακόμα και μετά από μεγάλη προσπάθεια. Με τον ίδιο περίπου τρόπο, η ηλικία δεν είναι απλά ένας αριθμός, αλλά ένας αριθμός με κοινωνικά επενδεδυμένα νοήματα, με τον ίδιο τρόπο που η αναγραφή του φύλου στην ταυτότητα δεν είναι απλά μια λέξη, αλλά είναι μια λέξη με τεράστια κοινωνική σημασία από πίσω για τι σημαίνει γυναίκα/άντρας. Μέχρι λοιπόν να αποτελέσει η ηλικία ευαίσθητο προσωπικό δεδομένο, εμείς πρέπει να προστατέψουμε τον εαυτό μας και τους άλλους από τις διακρίσεις με βάση την ηλικία που δέχθηκαν, δέχονται ή θα δεχθούν στο μέλλον, μην ρωτώντας τις λάθος ερωτήσεις κι μη δίνοντας τις σωστές απαντήσεις.

Τι κάνουμε λοιπόν όταν μας ρωτάνε πόσο χρονών είμαστε;
Ανάλογα με το ποιος ρωτάει και σε ποιο πλαίσιο, πόσο άνεση του έχουμε, αν είναι κι άλλοι μπροστά, κτλ. Σίγουρα δεν απαντάμε ποτέ σαν να ήταν μια απλή ερώτηση και αν πρέπει να απαντήσουμε δεν λέμε ποτέ την αλήθεια (εκτός αν μας ρωτάει το κράτος οπότε εκεί απαντάμε για να μην μπλέξουμε χειρότερα).

Ακολουθούν κάποιες ιδέες για τι κάνουμε αν κάποιος μας ρωτήσει “πόσο χρονών είσαι”, για να διαλέξετε:

  • δεν απαντάμε καν, δε λέμε τίποτα, και συνεχίζουμε και τον κοιτάμε στα μάτια: η μισή αμηχανία δική του κι η άλλη μισή δική μας
  • λέμε κάτι του στιλ “να μη σε νοιάζει”, με τσαχπινιά και φεύγουμε αμέσως από εκεί
  • τους φτύνουμε στη μούρη, αυτοί μπορεί να μην ξέρουν γιατί αλλά αρκεί που ξέρουμε εμείς 
  • λέμε κάτι πολύ αστείο, τύπου “δε θυμάμαι, μήπως θες να δεις τα δόντια μου για να καταλάβεις;”
  • φωνάζουμε δυνατά Ageism Ageism μήπως κάποιος τρέξει να μας βοηθήσει
  • απομνημονεύουμε κομμάτια από το παραπάνω κείμενο και τα απαγγέλλουμε με στόμφο 
  • λέμε κάτι που δείχνει ότι η ερώτηση είναι πολύ προσωπική - και ότι έχουμε διαβάσει το κείμενο - τύπου “θα με ρωτήσεις και τι κάνω στο κρεβάτι μου;”
  • λέμε ένα κατάφωρο ψέμα προς τα πάνω ή προς τα κάτω και αλλάζουμε αμέσως την κουβέντα με τρόπο που σίγουρα θα τραβήξει όλη την προσοχή, π.χ., είμαι 73, χαχα!, πάντως πιστεύω ότι καλά έκαναν και τους σκότωσαν τους σκιτσογράφους του Charlie Hebdo, εσύ; 
  • λέμε ευγενικά ότι “είναι πολύ προσωπική η ερώτηση”, “δε σε αφορά” και “να κοιτάς τη δουλειά σου”, ή “μήπως παραγνωριστήκαμε;” ή “βρε άι στο διάολο”  
  • λέμε την ηλικία που νομίζουν ότι έχουμε, μόνο αν είναι απολύτως ψεύτικη
  • λέμε ότι είμαστε μέλη της λέσχης/στοάς “Γωγώ Σαπουτζάκη” και δεν μας επιτρέπεται να λέμε την ηλικία μας σε κανέναν
  • φυσικά, δεν ρωτάμε ποτέ την ηλικία σε άτομα άνω των 4 μηνών
  • Ακόμα κι αν έχουν δει την ταυτότητάς μας, αμφισβητούμε την όραση, τη μνήμη και τη νοημοσύνη τους.
  • Τέλος, οργανωνόμαστε σε αγώνες για την κατάργηση της αναγραφής της ηλικίας στις ταυτότητες και για τον τερματισμό των διακρίσεων με βάση την ηλικία. 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου